Làng đá Ninh Vân thuộc xã Ninh Vân, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Đây là một làng nghề chạm khắc đá nổi tiếng và độc đáo trong và ngoài tỉnh Ninh Bình. Làng nghề đá Ninh Vân có lịch sử hình thành và phát triển cả ngàn năm, từ thời các vua Đinh (968 - 980) và Tiền Lê (980 - 1009)1. Làng nghề đá Ninh Vân đã tạo ra nhiều tác phẩm nghệ thuật đá kỳ vĩ, nổi tiếng khắp trên cả nước
Sản phẩm đá của làng nghề Ninh Vân gồm các loại: tượng, chim thú, bể cảnh, bia, thống, chậu hoa, bàn, ghế, sập, hương án, ngai, cầu, cổng, ngưỡng cửa, xà nhà. Tất cả đều được chạm khắc tinh tế, sống động, đường nét tao nhã, uyển chuyển, mềm mại, bởi đôi bàn tay và khối óc của các nghệ nhân. Một số công trình nổi tiếng có sự góp mặt của làng nghề đá Ninh Vân như: Nhà thờ đá Phát Diệm, Lăng Khải Định, Lăng Bà Chúa Liễu, tượng đài mẹ Suốt ở Quảng Bình, công trình tượng đài mười cô gái ở ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), cụm tượng đài Bà mẹ Tổ quốc ở TP Hồ Chí Minh
Quy trình chạm khắc đá của làng nghề Ninh Vân gồm các công đoạn: khai thác đá từ trên núi; vận chuyển đá về làng; xẻ đá thành các phiến nhỏ; mài nhẵn bề mặt; vẽ phác thảo; chọn màu sắc; chạm khắc theo ý tưởng; hoàn thiện và bảo quản. Trước kia, các công đoạn này làm hoàn toàn thủ công, nên nghề làm đá vất vả, số lượng sản phẩm làm ra hạn chế. Ngày nay, với sự hỗ trợ của máy móc đã tăng năng suất lao động lên nhiều lần.
Hiện nay, làng nghề đá Ninh Vân đã có đến 80 doanh nghiệp, khoảng 1.600 hộ chế tác đá và trên 3.000 lao động chuyên làm nghề đá mỹ nghệ. Làng nghề đã duy trì và phát triển nghề truyền thống hàng ngàn năm, đem lại thu nhập ổn định cho lao động địa phương, xây dựng quê hương cố đô Hoa Lư ngày càng giàu đẹp. Làng nghề cũng đã mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm đá trong và ngoài nước, góp phần quảng bá hình ảnh Ninh Bình đến với du khách.
Làng nghề đá Ninh Vân không chỉ là nơi sản xuất mà còn là nơi lưu giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Làng nghề có cổng làng hoành tráng, làm bằng những khối đá xanh cỡ lớn, được chạm khắc tinh xảo. Làng nghề còn có những lễ hội, tập quán, phong tục, tín ngưỡng đặc sắc, như lễ hội chùa Bái Đính, lễ hội chùa Thái Vi, lễ hội chùa Đồng Chuông, lễ hội chùa Non Nước…Những hoạt động này góp phần duy trì và bảo tồn bản sắc văn hóa của làng nghề.
Làng nghề đá Ninh Vân là một điểm du lịch hấp dẫn cho du khách khi đến với Ninh Bình. Du khách có thể tham quan các cơ sở chế tác đá, chiêm ngưỡng những tác phẩm nghệ thuật đá độc đáo, mua sắm những sản phẩm đá làm quà lưu niệm. Du khách cũng có thể tìm hiểu về lịch sử, văn hóa, phong cảnh của làng nghề và xã Ninh Vân. Làng nghề đá Ninh Vân là một điểm đến không thể bỏ qua khi du lịch Ninh Bình.
Làng nghề đá Ninh Vân - Ninh Bình là một làng nghề truyền thống hàng ngàn năm, có nhiều giá trị về kinh tế, văn hóa và du lịch. Làng nghề đã góp phần làm nên danh tiếng của Ninh Bình là một tỉnh có nhiều di sản văn hóa và thiên nhiên. Làng nghề cũng đã khẳng định tài hoa và sự sáng tạo của người thợ chạm khắc đá Việt Nam. Làng nghề đá Ninh Vân - Ninh Bình xứng đáng được bảo tồn và phát triển để truyền lại cho thế hệ sau.